TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ NHẬP KHẨU MỸ ĐỐI VỚI NGÀNH THÉP: MỘT CÁI NHÌN TOÀN DIỆN

WASHINGTON, D.C. – Ngành thép, vốn được coi là “xương sống” của nền công nghiệp nặng tại nhiều quốc gia, đang đứng trước những biến động lớn sau loạt chính sách thuế nhập khẩu được áp dụng bởi chính phủ Hoa Kỳ. Từ năm 2018, chính quyền Mỹ, dưới thời Tổng thống Donald Trump, đã thực hiện chiến lược “Nước Mỹ trên hết” (America First), áp mức thuế 25% đối với thép nhập khẩu nhằm bảo vệ ngành công nghiệp trong nước. Tuy nhiên, hiệu ứng dây chuyền từ chính sách này không chỉ ảnh hưởng tới nội bộ nước Mỹ, mà còn lan rộng ra toàn cầu, tạo nên một làn sóng điều chỉnh sâu sắc trong chuỗi cung ứng và thị trường thương mại quốc tế.

—

MỤC TIÊU CỦA CHÍNH SÁCH THUẾ THÉP

Chính sách thuế nhắm tới việc giảm sự phụ thuộc vào thép nhập khẩu, thúc đẩy ngành sản xuất nội địa, tạo công ăn việc làm và khôi phục sức mạnh công nghiệp Mỹ. Trước thời điểm áp thuế, thép nhập khẩu chiếm khoảng 30% tổng lượng tiêu thụ thép của Mỹ – một con số được cho là ảnh hưởng đến an ninh kinh tế quốc gia và khả năng tự lực sản xuất trong các lĩnh vực chiến lược như quốc phòng và hạ tầng cơ sở.

—

LỢI ÍCH NGẮN HẠN: NGÀNH THÉP NỘI ĐỊA ĐƯỢC TIẾP SỨC

Các nhà sản xuất thép trong nước như U.S. Steel hay Nucor đã có cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ sau khi thuế được áp dụng. Nhiều nhà máy được tái khởi động sau thời gian dài ngưng hoạt động, hàng nghìn việc làm mới được tạo ra tại các khu vực vốn bị ảnh hưởng bởi công nghiệp suy thoái. Giá thép nội địa tăng giúp các công ty nội địa cải thiện lợi nhuận, tạo ra tâm lý lạc quan trong ngành.

Ví dụ, Nucor Corporation – một trong những công ty thép lớn nhất Hoa Kỳ – ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu kỷ lục trong năm 2018 và 2019 nhờ được bảo hộ bởi hàng rào thuế quan. Một số bang như Ohio, Pennsylvania hay Indiana đã chứng kiến làn sóng đầu tư quay trở lại ngành thép.

—

TÁC ĐỘNG NGƯỢC: ÁP LỰC LÊN NGÀNH CÔNG NGHIỆP SỬ DỤNG THÉP

Tuy nhiên, mặt trái của chính sách này cũng nhanh chóng bộc lộ. Việc giá thép nội địa tăng cao khiến các ngành sử dụng thép làm nguyên liệu đầu vào như ô tô, xây dựng, điện tử, hàng tiêu dùng và chế tạo máy phải gánh chịu chi phí sản xuất cao hơn.

Theo báo cáo của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE), cứ mỗi việc làm mới được tạo ra trong ngành thép do thuế quan, có tới 16 việc làm bị ảnh hưởng tiêu cực trong các ngành khác do chi phí tăng. Các công ty sản xuất nhỏ và vừa – vốn có khả năng tài chính hạn chế – chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, thậm chí buộc phải cắt giảm nhân sự hoặc ngưng hoạt động.

Công ty sản xuất ô tô Ford Motor và General Motors từng công khai chỉ trích chính sách thuế thép, cho rằng điều này làm tăng chi phí hàng tỷ USD mỗi năm và ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của họ trên thị trường quốc tế.

—

CĂNG THẲNG THƯƠNG MẠI VÀ PHẢN ỨNG QUỐC TẾ

Thuế thép của Mỹ đã vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ từ các đối tác thương mại. Liên minh châu Âu (EU), Canada, Mexico, Trung Quốc, Nhật Bản và nhiều quốc gia khác không chỉ gửi đơn kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) mà còn áp dụng các biện pháp trả đũa thương mại. Ví dụ, EU áp thuế lên xe máy Harley-Davidson, rượu bourbon của Mỹ, trong khi Trung Quốc nhắm vào các mặt hàng nông sản như đậu nành và thịt lợn.

Những biện pháp đối kháng này không chỉ tác động đến ngành thép mà còn gây ảnh hưởng lan rộng đến nông nghiệp, năng lượng và các ngành xuất khẩu chủ lực khác của Mỹ, đẩy các doanh nghiệp Mỹ vào thế khó trong thị trường toàn cầu.

—

TÁC ĐỘNG LÊN CHUỖI CUNG ỨNG TOÀN CẦU

Chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn dựa vào sự phân công sản xuất xuyên quốc gia, bị gián đoạn đáng kể bởi các biện pháp thuế quan. Nhiều doanh nghiệp Mỹ từng nhập khẩu thép chuyên dụng từ Hàn Quốc, Nhật Bản hoặc châu Âu – những loại thép không dễ sản xuất trong nước – phải tìm kiếm nguồn thay thế với giá cao hơn hoặc chất lượng không tương đồng.

Điều này dẫn tới sự giảm hiệu quả sản xuất, trì hoãn các dự án xây dựng và làm tăng giá thành sản phẩm cuối cùng. Trong khi đó, các quốc gia xuất khẩu thép như Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam… cũng buộc phải chuyển hướng thị trường, gây ra hiện tượng “thừa thép” ở một số khu vực và khiến giá thép toàn cầu biến động thất thường.

—

CHIẾN LƯỢC TƯƠNG LAI: THUẾ QUAN CÓ PHẢI LÀ GIẢI PHÁP DÀI HẠN?

Mặc dù chính sách thuế thép có thể tạo ra hiệu ứng tích cực trong ngắn hạn, song về lâu dài, các chuyên gia cảnh báo nó không phải là giải pháp bền vững. Việc tăng năng suất lao động, đầu tư vào công nghệ luyện kim xanh, tự động hóa và năng lượng tái tạo mới là con đường phát triển bền vững cho ngành thép Mỹ.

Thêm vào đó, chiến lược thương mại cần được điều chỉnh để hài hòa giữa bảo hộ và hợp tác quốc tế. Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã có động thái giảm nhẹ một số thuế quan và chuyển sang hướng “thương lượng song phương” với các đồng minh như EU để kiểm soát thép và nhôm “bẩn” (thép gây ô nhiễm môi trường), đồng thời giảm thiểu xung đột thương mại.

—

KẾT LUẬN

Chính sách thuế nhập khẩu thép của Mỹ là minh chứng điển hình cho tác động đa chiều của các biện pháp bảo hộ thương mại. Trong khi nó mang lại lợi ích cho một bộ phận ngành sản xuất nội địa, nó cũng tạo ra rủi ro và chi phí đáng kể cho các lĩnh vực kinh tế khác. Giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu